Umowa darowizny jest bardzo popularna i stanowi jedną z najczęściej zawieranych umów w prawie cywilnym. Bywa jednak po jakimś czasie od jej zawarcia, że między osobą darczyńcy, a obdarowanym pojawia się konflikt, który powoduje, że darczyńca chce odwołać poczynione wcześniej rozporządzenie i odwołać darowiznę.
W jakich przypadkach i czy w ogóle jest to możliwe?
Zgodnie z ogólną zasadą stanowiącą, że umów należy dotrzymywać, odwołanie darowizny może być dokonane tylko wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Jakich? Obdarowany, z uwagi na szczególny stosunek osobisty, jaki powstaje między nim, a darczyńcą, z chwilą dokonania darowizny powinien okazywać wdzięczność wobec obdarowanego. Zachowanie odmienne może bowiem powodować zaktualizowanie się uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny. Jako przesłankę tego uprawnienia ustawodawca w art. 898 Kodeksu cywilnego wskazuje rażącą niewdzięczność.
Co oznacza pojęcie rażącej niewdzięczności?
Jest to zwrot niedookreślony, nie ma konkretnej definicji w kodeksie cywilnym mówiącej o tym, jak należy pojęcie to interpretować. Dlatego też sąd każdorazowo badając stan faktyczny danej sprawy ustala, czy konkretne zachowania obdarowanego mieszczą się w zakresie pojęciowym tego sformułowania. Z tej przyczyny każdy przypadek musi zostać rozważony indywidualnie.
Sąd Najwyższy w licznych swoich orzeczeniach daje wskazówki jak należy interpretować pojęcie rażącej niewdzięczności. Są to na przykład takie działania, bądź też zaniechania obdarowanego, które są skierowane przeciwko darczyńcy z zamiarem nieprzyjaznym, nacechowane złośliwością, chęcią wyrządzenia darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Wskazać tu można przede wszystkim popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy (zarówno przeciwko życiu, zdrowiu i czci, jak i przeciwko mieniu), ale i przykładowo odmowę udzielenia pomocy, opieki w czasie choroby.
Natomiast o rażącej niewdzięczności nie możemy mówić wtedy, gdy czyny obdarowanego nie były umyślne lub można byłoby uznać, że w określonych środowiskach są to zwykłe konflikty, nieporozumienia życiowe, czy rodzinne. Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń wskazał przykładowo, że nie mogą być uznane za rażącą niewdzięczność przykrości i krzywdy czynione impulsywnie, lecz mieszczące się w granicach zwykłych konfliktów życia codziennego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2001 r., II CKN 818/00). Nie noszą cechy rażącej niewdzięczności również incydentalne, nawet naganne zachowania, jeżeli wynikają one z drobnych codziennych konfliktów, naturalnych szczególnie w sytuacji wspólnego zamieszkiwania stron (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 r. w spr. II CKN 280/00).
Jeżeli wyżej wskazane okoliczności zaistnieją, bardzo ważnym jest aby pamiętać, iż darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Istotne jest, iż termin liczy się od dowiedzenia się o przyczynie, a nie od daty jej wystąpienia.
Jeśli termin został zachowany, w myśl art. 900 Kodeksu cywilnego odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. W takim przypadku obdarowany ma obowiązek zawrzeć umowę przenoszącą własność np. nieruchomości na darczyńcę. W razie odmowy, darczyńca może wystąpić na drogę sądową, wytaczając powództwo o stwierdzenie obowiązku złożenia przez obdarowanego oświadczenia woli co do przeniesienia własności z powrotem na darczyńcę (art. 64 Kodeksu cywilnego i art. 1047 Kodeksu postępowania cywilnego).
Należy również pamiętać o tym, że w przypadku gdy darczyńca wybaczył obdarowanemu jego wcześniejszą niewdzięczność, darowizny nie można już odwołać.
Źródło:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93)
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2001 r., II CKN 818/00
Lokalizacje Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego oraz Mediacji w Powiecie Kolneńskim:
I.Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej:
Starostwo Powiatowe w Kolnie, ul.11 listopada 1, pokój nr 10
Poniedziałek, środa: godz. od 13.00 do 17.00
Wtorek: 9:00 – 13:00
Czwartek, piątek: 8:00 – 12:00
II.Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, Poradnictwa Obywatelskiego oraz Mediacji:
- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kolnie, ul Sienkiewicza 5
Poniedziałek: 13:00 – 17:00
- Urząd Gminy Turośl, ul. Jana Pawła II 49
Wtorek: 9:00 – 13:00
- Urząd Miejski w Stawiskach, ul. Plac Wolności 13/15
Środa: 13:00 – 17:00
- Gminny Ośrodek Kultury w Małym Płocku, ul. Ks. T. Ciborowskiego 38
Czwartek: 9:00 – 13:00
- Gminny Ośrodek Kultury w Grabowie, ul. Szkolna 1
Piątek: 13:00 – 17:00
Harmonogram pracy punktów na terenie powiatu Kolneńskiego dostępny również na stronie:
http://bip.st.kolno.wrotapodlasia.pl/nieodplatna_pomoc_prawna.htm
Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób
w ciągu ostatniego roku (także w zakresie tejże działalności).
W czasie obowiązywania stanu epidemii, samorząd może podjąć decyzję o świadczeniu porad zdalnie, za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość (telefon lub komunikator internetowy).
Rejestracja wizyty:
w celu uzyskania pomocy w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należy dokonać wcześniejszej rejestracji, należy zgłosić czego będzie dotyczyła porada.
Termin wizyty ustalany jest telefonicznie pod nr 86 278-27-39 od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.30 – 15.30, lub pod adresem e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
